Bartzelonatik mundura etengabeko lanean

Onintza Enbeita

Gaurkolako egun batean jaio zen Antoni Gaudí i Cornet; 1852an. Kataluiniako modernismoko artistarik garrantzitsuena izan zen. Geometriaren eta bolumenen gaineko jakintza handia izan zuen, eta planoak egitea baino nahiago izaten zuen hiru dimentsioko maketak egitea xehetasun guztiak ikusteko. Dena den, inprobisatu ere egiten zuen.

Intuizio eta sormen handiz lan egiten zuen, eta egin zituen eraikuntzen funtzioak, edertasuna zein egitura lantzen zituen. Zeramika, kristala, burdina, egurra... landu zituen bere lanetan eskuz, eta teknika berriake zarri zituen materialak lantzeko. Fama handia du botatzeko diren zeramika zatiekin egin zuen trencadis teknika adibidez.

Modernismoan ibili zen batez ere XIX. mende amaieran eta XX.aren hasieran bizi izan zen arkitekto hau. Adituek diotenez, hala ere, modernismo itxienean murgildu ordez, bere estiloa garatu zuen. Naturak eragin handia izan zuen beregan, eta ondorioz, forma geometrikoak erabili zituen etengabe. Egin zituen lan guztiek daukate bere ukitua, eta guztietan bilatu zuen egiturak eiteko bide berriren bat. Bizitza osoa egin zuen hain zuzen ere, egiturak aztertzen.

Nazioartean fama handia iarabazi zuen eta arkitektura ulertzeko izan zuen moduak jarraitzaile asko izan ditu mundu guztian. Bartzelonako Sagrada Familia obra da bere lanik ezagunenetakoa, eta gaur egun, Espainiako Estatuan bisitari gehientsuen izaten dituen artelanetako bat. Gainera, Gaudíren zazpi obra izendatu zituen Unescok gizateariaren ondare.

Ume gaixoa, baina adoretsua

Umetan gaixobera izan zen eta erreumak ez zion ume arrunten bizimodua egin zezan. Gaixotasunak eraginda edo, nagusitan belarjalea izan zen eta higienisten alde egin zuen begi, batez ere, Kneipp doktorearen jarraitzailea zen. Baraualdi luzeak egiten zituen, eta 1894an larri egon zen baraualdi luzeegi baten ondorioz.

Reuseko Eskolapioen eskolan ikasi zuen, eta marrazketan nabarmendu egin zen. El Arlequin izeneko aldizkarian kolaboratu zuen. Vapor Nou oihal fabrikan ere beharrean ibili zen bolada batean eta 1868an Bartzelonara joan zen. Hiriburuan ikasten jarraitu zuen eta sozialismo utopikora hurreratu zen. Ikaskide izan zituen Eduard Toda i Güell eta Jospe Ribera i SAns.

Soldaduzka egiten egon zenean ere, egun libre asko izan zituen osasun arazoen ondorioz. Horrek ikasten jarraitzea ahalbidetu zion, eta ez zuen Hirugarren Gerra Karlistan parte hartu beharrik izan. 1876an, baina, ama eta anaia hil zitzaizkion. Anaiak mediku ikasi zuen, baina ezin izan zuen lanik egin, hil zenean graduatu berria baitzen.


Llotjako eskolan eta Bartzelonako Arkitektura Eskola Teknikoan egin ikasi zuen arkitektura, eta 1878an graduatu zen. Frantsesa ere ikasi zuen, baina ez zuen beste munduko notarik izan. Hala ere, Elies Rogent, Bartzelonako Arkitektura Eskolako zuzendariak halaxe esan zuen titulua eman ziotenean: "Zoro bati edo genio bati eman diogu titulua; denborak esango du bietako zer den".

Lehenengo lanak

Lehenengo enkargu garrantztisua Vicens etxeak egin zion. Sona hartzen hasi zen eta gero eta enkargu handiagoak eta garrantzitsuagoak egin zizkioten. 1878an Parisen egindako Erakusketa Unibertsalean bitrina bat erakutsi zuen. Diseinua modernista izan zen, baina bitrinak funtzioa ere bazuen, eta horrek, Eusebio Güell enpresa gizona harritu egin zuen. Enpresari kataluniarrak herrira itzuli orduko deitu egin zion Gaudiri.
 
Hainbat proiektu agindu zizkion: Güell upategiak, Güell pabilioiak, Güell jauregia, Güell parketa eta Güell kripta. Ibilian, Comillaseko Markesa ezagutu zuen arkitekto gazteak (Güellen aitaginarreba baitzen), eta  honek Comillaseko Kapritxoa agindu zion.
 
 
 
Sagrada Familia
 
Euskaraz Familia Sakratua esan beharko genuke akaso, baina bere izena utziko diogu. 1883an onartu zuen Gaudík Templo Expiatorio de la Sagrada Familia egiteko agindua. Hasierkao proiektua guztiz aldatu zuen eta bere lan nagusi bihurtu zuen. 1915etik aurrera, proiektu honi emanda bizi izan zen. Gero eta enkargu gehiago zituen, eta guztiei erantzun ahal izateko taldea osatu zuen: Josep Maria Jujol, Joan Rubió, César Martinell, Francesc Folquera eta Josep Frances Ráfols, besteak beste.
 
1888an Bartzelonan egin zuten Erakusketa Unibertsala eta orduko arkitektorik onenak han izan ziren euren lanak erakusten. Gaudík ere parte hartu zuen eta Compañia Trasatlánticari egindako eraikuntza aurkeztu zuen. Bartzelonako Udaletxeko Salon de Ciento delakoa eraberritzeko enkargua ere orduan hartu zuen, baina azkenean lan hori ez zen egin.
 
Bartzlonatik kanpo ere lan egiten hasi zen eta Malaga eta Tangerreraino heldu zen. Leonen Casa Botines egin zuen, adibidez. Han, comillaseko bigarren markesak eskatutako misioak egin zituen. Proiektu horretako dorreak erabili zituen Gaudík Sagrada Familiako dorreak egiteko inspirazio legez.
 
1899tik aurrera Cercle Artistic de Sant Lluceko kide egin zen, eta kutsu kontserbadore eta katolikoa hartu zuen bere ideologiak. Mar de Déu Montserrateko liga espiritualarekin ere bat egin zuen, eta katolizismo munduan murgildu samar ibili zen. Hala ere, Kataluniaren indentitatearen aldeko defentsan ibili zen.
 
Mende berria
 
Horrela, bada, mende berriak lanean harrapatu zuen; esku artean proiektu askorekin behintzat. 1900ean bertan, urteo eraikuntzarik onenaren saria eman zion Bartzelonako Udalak Casa Calvet delakoa eraikitzeagatik. Ballesguard, Güell parkea, Palma de Mallorcako Santa Maria katedralaren zaharberritzea, Casa Milá... 1900eko lehen hamarkadako lanak dira.
 
 
Bartzelonan bizi izan zen denboran, etxe asko aldatu zituen, eta azkenean, 1906an, Güell parkearen inguruan bizitzen jarri zen. Gaur egun, etxe horretan dago arkitektuari buruzko museoa. Aitarekin bizi izan zen etxe horretan, baina hau 1906an hil zen. Bere iloba Rosa Egea Gaudí ere berarekin bizi izan zen; hau ere gazte hil zen. 1925ean, hil baino hilabete batzuk lehenago Sagrada Familiako tailerrera joan zen bizi izatera.

1909ako aste tragikoko gertakariek markatu egin zuten. Elizen kontrako atentatuak egiten ari ziren, eta Sagrada Fmiliari zerbait egingo ote zioten beldur zen. Azkenean, ez zuen erasorik jasan bere arkitektura lanik ezagunenak, baina egun latzak bizi izan zituen bere Güell parkeko etxean. Hurrengo urtean, berari buruzko erakusketa bat jarri zuen Parisen. Garai horretan, Vicen izan zen deskantsuan, lasaitasun pixka baten bila, baina bertako Plaza Nagusirako farola bi egin zituen. Hurrengo urtean ere, deskantsuan egon behar izan zuen sukarren erruz, eta orduko hartan, testamentua ere idatzi egin zuen, baina ez zen orduan hil. Urte battzuk gehiago bizi izan zen.

Hurrengo urteak gogorra izan zen: 1912an iloba hil zitzaion, 1914an Francesc Berenguer bere kolaboratzaile nagusia, 1915ean izandako krisiak ia gelditu egin zituen Sagrada Familiako lanak, 1916an Josep Torras i Babes Viceko apezpikua hil zen, 1917an Gúell Koloniako lanak gelditu ziren, eta 1918an Eusebio Güell hil egin zen. Agian, guzti horrek eranginda, 1915etik aurrera, Sagrada Familiari baino ez zion heldu. "Lagunik handienak hilda ditut; ez daukat familiarik, ez bezerorik, ez dirurik, ez ezer. Orain, aukera dakat tenpluari guztiz emateko", esan zuen berak. Limosna ere eskatu zuen lanak amaitu ahal izateko.

Lanari emana

Gaudí ez zen ezkondu, eta bere lanari emanda bizi izan zen. Behin baino ez omen zuen erakarri emakume batek: Josefa Morak, hain zuzen ere. Neskak ez zuen gauza bera sentitzen eta Gaudí bere erlijio fedean eta lanean ezkutatu zen. Zikotz agertu izan da margo askotan, lagun gutxiko norbait balitz bezala, baina ezagutu zuen jendearen arabera, edukazio handikoa eta atsegina zen. Hizketarako lagun aparta izateaz gain, lagunen laguna zela esaten dute, hauek hiltzeak sekulako mina eragin ziola.

Arioa ematen zuen: ilehoria eta begi urdinak zituen. Hala ere, gaztetan osoa dotorea izan arren, zahartzaroan janzkera ere guztiz aldatu zuen, eta eskaletzat hartzen zuten askotan. Hil zenean ere, eskalea zela pentsatu zuten hil zen tokitik hurbil egon zirenek. Izan ere, tranbiak jota hil zen 74 urterekin, 1926ko ekainaren 10ean.
 
Elizarantza doala hil zen. Egunero joaten baitzen bertara errezuak egitera. Girona eta Bailen kaleen artean harrapatu zuen tranbiak eta konorterik barik gelditu zen. Ez zeraman dokumentaziorik gainean eta zeukan itxurari erreparatuta, ez zuten ezagutu hurrengo egunera arte. Tranbiak jo eta hiru egunetara hiltzen. Ekainaren 12an lurperatu zuten eta jende asko izan zen bere hiletan.
 
 

Onintza Enbeita

2010, Ekaina 24
Arloa: Arteder